Dowody na bezskuteczność egzekucji w postępowaniach prowadzonych na podstawie art. 299 k.s.h.

Czy powód dochodzący swoich roszczeń od członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 kodeksu spółek handlowych musi uzyskać postanowienie o bezskuteczności egzekucji względem spółki?

Odpowiedź na to pytanie wydaje się być na pierwszy rzut oka twierdząca. Zgodnie bowiem z art. 299 k.s.h., jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Literalne brzmienie sugerować by mogło, że może chodzić tylko o formalne, bezskuteczne zakończenie postępowania egzekucyjnego toczącego się na podstawie kodeksu postępowania cywilnego. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w często powoływanej uchwale z dnia 15 czerwca 1999 r., w sprawie o sygnaturze III CZP 10/99, dotyczącej art. 298 kodeksu handlowego (odpowiednika art. 299 k.s.h.).
W uchwale tej Sąd Najwyższy stwierdził, że wierzyciel powołujący się na bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie może pozwać członka zarządu tej spółki na podstawie art. 298 § 1 kodeksu handlowego bez uprzedniego uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce.
Takie rozumienie ww. przepisu prowadziłoby do sytuacji, w której wierzyciel musiałby, niezależnie od okoliczności i kondycji finansowej spółki, wszcząć przeciwko niej postępowanie egzekucyjne i uzyskać postanowienie o bezskutecznym zakończeniu egzekucji. Powołana wyżej interpretacja art. 299 k.s.h., choć często spotykana w praktyce, w przypadku świadomości wierzyciela o braku środków w spółce na zaspokojenie jego należności, brzmi co najmniej niedorzecznie i nie stanowi dla wierzyciela atrakcyjnej drogi dochodzenia swoich należności.
Z pomocą wierzycielom przychodzą komentatorzy kodeksu spółek handlowych i sądy w bogatym orzecznictwie dotyczącym wykazywania bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce w postępowaniu sądowym. Zgodnie z nim bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce może być wykazywana na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2003 r. V CKN 416/01; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2015 r. I CSK 9/14). Tak samo przyjął Sąd Najwyższy już w wyroku z dnia 9 czerwca 1937 r. C I 1927/36 dotyczącym art. 298 kodeksu handlowego, w którym wskazano, że wierzyciel nie jest zmuszony do wszczęcia egzekucji, jeżeli z góry wiadomy był mu fakt, iż spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie posiada żadnego mienia.
Wykazanie bezskuteczności egzekucji przez wierzyciela spółki – dowody
Jakie zatem dowody na wykazanie bezskuteczności egzekucji może przedstawić w sądzie wierzyciel spółki nieposiadającej majątku, zamierzający dochodzić swoich roszczeń od członków zarządu lub odpowiednio na podstawie art. 2991 k.s.h. od likwidatorów? Katalog dowodów na powyższą okoliczność nie jest zamknięty. Przyjmuje się natomiast, że powód może dowodzić bezskuteczności egzekucji względem spółki m.in. w oparciu o:

  1. sprawozdanie finansowe spółki, z którego wynika, że majątek spółki nie wystarczy na zaspokojenie wierzytelności osoby dochodzącej roszczenia od członków zarządu;
  2. wynik przeprowadzonego postępowania w przedmiocie wyjawienia majątku w trybie kodeksu postępowania cywilnego przeprowadzonego na wniosek innej osoby dochodzącej roszczenia od członków zarządu;
  3. postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na fakt, że majątek spółki nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów;
  4. postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego wydane wskutek ustalenia, że majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego;
  5. wykaz majątku spółki wraz z wyceną, świadczącą, że roszczenie wierzyciela nie znajdzie zaspokojenia w drodze egzekucji;
  6. postanowienie o bezskuteczności egzekucji prowadzonej na podstawie kodeksu postępowania cywilnego lub ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wszczętej przeciwko spółce z wniosku innego wierzyciela;
  7. postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego przypadku, gdy oczywiste jest, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych[1].

Ponadto, w przypadku utraty przez spółkę bytu prawnego w związku z wykreśleniem jej z rejestru, wierzyciel może przedstawić odpis pełny z rejestru przedsiębiorców KRS lub stosowne zaświadczenie o wykreśleniu z KRS, wykazujące, że spółka nie funkcjonuje w obrocie prawnym. W takiej sytuacji, zdaniem Sądu Najwyższego przedstawionym w wyroku z dnia 13 grudnia 2006 r., zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek usprawiedliwiający odstępstwo od zasady, zgodnie z którą wierzyciel powołujący się na bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie może pozwać członka zarządu tej spółki na podstawie art. 299 k.s.h. bez uprzedniego uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce, i pozwalający w drodze wyjątku na wykazanie istnienia wierzytelności wobec spółki w procesie przeciwko członkom jej zarządu.
Zważywszy na przedstawioną wykładnię omawianego przepisu, należy przyjąć, że wierzyciel nie jest zobowiązany do wszczynania postępowania egzekucyjnego pro forma, a postępowanie dowodowe w zakresie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce może być prowadzone w oparciu o każdy dowód. Niekiedy jednak, wobec braku innych dowodów, wszczęcie egzekucji przeciwko spółce w celu uzyskania postanowienia o bezskuteczności egzekucji może być jedynym skutecznym rozwiązaniem w celu pozyskania dowodu i skutecznego pozwania członków zarządu na podstawie art. 299 k.s.h.


[1] Kidyba Andrzej. Art. 299. W: Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych. System Informacji Prawnej LEX, 2019.
Udostępnij:

Inne Publikacje:

Problemy z wydawaniem „wuzetek” dla części dzi...

W najnowszym, ogłoszonym wczoraj wydaniu Prawo Budowlane. Kwartalnik znajdą Państwo publikację, której autorką jest Partner Kancelarii SRDK, LL.M. Adwokat Aneta Walewska-Borsuk. Dlaczego- teoretycznie...

09/01/2024

Marcin Szymańczyk w Polskim Radiu RDC

W poniedziałkowej audycji „Jest Sprawa" w Polskie Radio RDC jednym z gości był mec. Marcin Szymańczyk- Partner Zarządzający SRDK. W studiu omawiano głośną...

06/12/2023

Wpływ podziału nieruchomości na pozwolenie na budowę

W najnowszym wydaniu Real Estate Magazine na stronach 48-51 znajdą Państwo obszerny artykuł „Wpływ podziału nieruchomości na pozwolenie na budowę”, którego autorką...

14/11/2023