Od 1 stycznia 2019 r. rewolucja związków zawodowych

Każda osoba wykonująca pracę zarobkową za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, wykonująca pracę osobiście, nieponosząca ryzyka gospodarczego, po której stronie występują interesy zawodowe związane z wykonywaniem pracy, mogące być grupowo chronione przez związek zawodowy, będzie mogła tworzyć i wstępować do związku zawodowego.

Wprowadzone zmiany są konsekwencją orzeczenia TK z 2 czerwca 2015 r., który uznał, że dotychczas obowiązujące regulacje dotyczące zrzeszania się w związkach zawodowych i korzystania ze szczególnej ochrony praw i interesów zawodowych nie przyznają możliwości tworzenia związków i wstępowania do nich wszystkich osobom, które można zakwalifikować do kategorii pracowników. Trybunał zwrócił uwagę między innymi na definicję pracownika, która interpretowana zgodnie z regulacją kodeksu pracy nie obejmuje osób zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę. Oznacza to w konsekwencji, że definicja kodeksowa nie odzwierciedla w pełni konstytucyjnego zakresu podmiotów, którym przysługuje wolność zrzeszania się w związkach zawodowych.

W świetle nowych regulacji do grona osób uprawnionych do koalicji związkowej dołączą samozatrudnieni, zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług oraz umowy o dzieło. Ustawa ma zapewniać równe traktowanie wszystkich pracowników, bez względu na formę zatrudnienia i grupę, którą reprezentują. Tak więc zarówno pracownikom (umowa o pracę), jak i np. zleceniobiorcom już od stycznia będą przysługiwać takie same uprawnienia w zakresie przynależności do związków. Dodatkowo w czasie prac nad ustawą Rada Dialogu Społecznego wysunęła postulat włączenia wolontariuszy i stażystów do kręgu osób uprawnionych do wstępowania do związków zawodowych. W efekcie wolontariuszom i stażystom świadczących pracę bez wynagrodzenia również przyznano prawo do wstąpienia do istniejącego związku zawodowego (bez możliwości założenia nowego związku).

Tak gruntowna zmiana podmiotowa wymagała dokonania wielu mniejszych, zarówno w ustawie o związkach zawodowych, jak też m.in. w kodeksie pracy. Jedną ze zmian jest modyfikacja i przeniesienie przepisów dotyczących reprezentatywności organizacji związkowej z kodeksu pracy do u.z.z.. Zmianie uległy progi procentowe warunkujące spełniania kryterium reprezentatywności: odpowiednio z 7 do 8% (w przypadku uznania organizacji za reprezentatywną w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego) oraz z 10 do 15% osób wykonujących pracę zarobkową u danego pracodawcy.

Do końca roku obowiązuje zasada udziału wszystkich zakładowych organizacji związkowych w negocjacjach porozumienia w sprawie planowanych przez dotychczasowego lub nowego pracodawcę działań dotyczących warunków zatrudnienia pracowników w związku z planowanym przejściem zakładu pracy lub jego części. Według projektodawców ustawy w praktyce powodowało to częste konflikty i uniemożliwiało zawarcie porozumienia ze względu na rozbieżne interesy poszczególnych organizacji. Od stycznia obowiązywać będzie zmieniona formuła, która umożliwi udział w zawarciu porozumienia tylko tych, które zrzeszają co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.

Do założenia zakładowej organizacji związkowej składającej się z osób wykonujących pracę zarobkową potrzebne będzie co najmniej 10 osób, które świadczą pracę na rzecz danego pracodawcy przez okres co najmniej 6 miesięcy.

Autorka: Aneta Czaińska, Junior Associate, tel. (22) 637 50 36, e-mail: [email protected]