Prawo holdingowe – nowelizacja KSH
Dnia 4 kwietnia 2022 r. Prezydent podpisał ustawę zmieniającą kodeks spółek handlowych.
Celem nowelizacji KSH jest wprowadzenie do polskiego prawa regulacji prawnej prawa holdingowego (prawa grup spółek, prawa koncernowego), które – w szerokim znaczeniu doktrynalnym – reguluje relacje prywatno- prawne pomiędzy spółką dominującą i jej spółkami zależnymi, w sposób uwzględniający interes wierzycieli, członków organów oraz drobnych wspólników (akcjonariuszy) spółki zależnej, jak również wyposażenie rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego, a także wyeliminowanie wątpliwości podnoszonych przez przedsiębiorców i przedstawicieli doktryny.
Definicja grupy spółek
Ustawa definiuje grupę spółek jako spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi. Członkostwo w grupie spółek będzie podlegało ujawnieniu w rejestrze przedsiębiorców KRS.
Przedmiotowa definicja wprowadzi więc jednocześnie do KSH pojęcie ,,interesu grupy kapitałowej”. Koncepcja interesu grupy będzie skonkretyzowana w szczególności poprzez nowe regulacje dotyczące wiążących poleceń spółki dominującej oraz zmianę zasad odpowiedzialności członków organów spółek grupy. Spółka dominująca oraz zależna będą więc kierować się, obok interesu spółki, interesem grupy spółek, o ile nie stanowi to pokrzywdzenia udziałowców lub wierzycieli spółki zależnej. Konieczne więc będzie godzenie pojedynczych interesów poszczególnych spółek.
Warto wskazać, że przeważająca część nowych przepisów o grupach spółek, w zakresie w jakim dotyczą spółki dominującej, będzie miała odpowiednie zastosowanie do przedsiębiorców będących państwowymi osobami prawnymi.
Wiążące polecenia
Spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek oraz przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
Wiążące polecenie powinno zawierać oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem polecenia; interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia; spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują oraz przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia. Wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej.
Spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek może w drodze uchwały odmówić wykonania wiążącego polecenia, jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki. Natomiast Spółka zależna z grupy, jednocześnie niebędąca spółką jednoosobową może dodatkowo odmówić wykonania wiążącego polecenia, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę. Spółka dominująca odpowiada wobec spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi winy. Umowa albo statut spółki mogą zawierać odmienne uregulowania.
Odpowiedzialność członków organów spółek grupy
W związku z powyższym, zmianie ulegną także zasady odpowiedzialności członków organów spółek grupy. Ewentualne konsekwencje wykonania wiążącego polecenia nie będą obciążać członków organów spółek – w takim wypadku będą oni zwolnieni z odpowiedzialności odszkodowawczej wobec spółki oraz karnej z art. 296 Kodeksu karnego. W przypadku spółek jednoosobowych, wykonanie polecenia ma też uwolnić od odpowiedzialności za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki.
Wprowadzona zostanie również subsydiarna odpowiedzialność spółki dominującej za szkodę wyrządzoną wierzycielowi spółki zależnej w następstwie wykonania przez nią wiążącego polecenia.
Nowe kompetencje rady nadzorczej
Nowela nakłada też na zarząd obowiązek szczegółowego informowania rady nadzorczej. Radzie nadzorczej przyznane zostały szczególne uprawnienia – m. in. w przypadku spółek, których roczne sprawozdanie finansowe podlega badaniu przez biegłego rewidenta, spółka ma obowiązek zapewnienia udziału kluczowego biegłego rewidenta na posiedzenie organu, którego przedmiotem jest ocena rocznych sprawozdań spółki; rada nadzorcza ma możliwość badania poszczególnych aspektów jej działalności z pomocą profesjonalnego doradcy – tzw. doradcy rady nadzorczej.
Z drugiej strony nowelizacja wprowadza też obowiązki dla rady nadzorczej, takie jak obowiązek sprawowania przez rady nadzorcze spółek dominujących nadzoru nad realizacją interesu grupy spółek także przez spółki zależne czy poszerzone obowiązki sprawozdawcze wobec wspólników i akcjonariuszy – składanie corocznie sprawozdań rady nadzorczej za ubiegły rok obrotowy.
Inne ważne zmiany – wywłaszczenie 25 proc. udziałowca
Projekt zawiera również przepisy dotyczące przymusowego wykupu mniejszościowych wspólników w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i akcjonariuszy spółek z grup kapitałowych. Nowela umożliwi przymusowy wykup udziałowców posiadających 25 proc. udziałów. Próg uprawniający akcjonariusza większościowego w spółce publicznej do przymusowego wykupu pozostanie na dotychczasowym poziomie 95 proc. głosów. Oznacza to, że w spółce publicznej nadal można wykupić akcjonariuszy mających nie więcej niż 5 proc. głosów, a w spółce kapitałowej zamkniętej będzie można wywłaszczyć udziałowców mających 25 proc. udziałów.
Źródła
- Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (druk 1515);
- Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1526 z późn. zm.).
Autorem artykułu jest Adwokat/ Senior Associate Karol Gorzkowski.