Czy właściciele i najemcy powierzchni biurowych mogą starać się obniżyć koszty zlecając odbiór odpadów komunalnych?

Odpowiada adwokat Karol Szymańczyk:

Jak było kiedyś?

Przed wprowadzeniem z dniem 6 września 2019 roku nowelizacji ustawy z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminie (dalej: „Ustawa”) oczywiste było, że z nieruchomości niezamieszkałych, w których prowadzona jest działalność gospodarcza odpady komunalne odbierane są wyłącznie przez podmioty wyłonione w ramach przetargu publicznego na odbiór odpadów komunalnych.

Co wynika z nowych przepisów?

Obecnie zgodnie z art. 6c ust. 2c Ustawy: Przystąpienie właściciela nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy, z wyłączeniem właściciela nieruchomości, o której mowa w art. 6j ust. 3b, do zorganizowanego przez gminę systemu gospodarowania odpadami komunalnymi jest dobrowolne i następuje na podstawie zgody właściciela nieruchomości wyrażonej w formie pisemnej.

Jakkolwiek treść tego przepisu wydaje się oczywista, to już jego stosowanie i konsekwencje z niego wynikające rodzą wiele wątpliwości. Problem ma charakter nie tylko teoretyczny, ale i praktyczny.

Czy nowe przepisy ułatwią funkcjonowanie właścicielom i najemcom powierzchni biurowych?

Zdarzają się przypadki, gdy odbiór odpadów z terenów nieruchomości niezamieszkałych jest utrudniony (np. z względu na nieprzewidziany w dokumentacji przetargowej sposób udostępniania pojemników firmie wyłonionej w przetargu) lub też po prostu wykonywany niesumiennie.

Przedsiębiorcy tacy jak właściciele biurowców czy najemcy powierzchni biurowych zmagający się z problemami tej natury mogą być zainteresowani zawarciem umów na odbiór odpadów komunalnych na własną rękę.

Nadto, może po prostu okazać się, że firmy zajmujące się gospodarką odpadami wyszły naprzeciw zmianom Ustawy i proponują stawki konkurencyjne względem opłat gminnych, a nie ma chyba firmy, która nie jest zainteresowana optymalizacją kosztów działalności gospodarczej.

Podejmując decyzję o skorzystaniu z dobrodziejstwa art. 6c ust. 2c Ustawy należy jednak odpowiedzieć sobie na kilka pytań.

• Czy nieruchomość, która była uwzględniona w umowach na odbiór odpadów komunalnych zawartych przed 6 września 2019 roku w ramach postępowań przetargowych jest obecnie objęta systemem zorganizowanym przez gminę?
• Czy, jeżeli nieruchomość była uwzględniona w umowach przetargowych zawartych przed 6 września 2019 roku, to właściciel nieruchomości ma możliwość złożenia oświadczenia o wyjściu z systemu gminnego i zawarcia umowy na odbiór odpadów z podmiotem trzecim?
• Czy w przypadku zmian stawek za odbiór odpadów komunalnych i opracowania przez organ gminny nowych wzorów deklaracji, właściciel nieruchomości powinien złożyć nową deklarację?

Nowe nieruchomości – czy muszą być w systemie gminnym?

Na wstępie zacznijmy od rzeczy bezspornej. Przedsiębiorca, który obecnie rozpoczął działalność na nieruchomości nowopowstałej – a więc dopiero zaczął wytwarzać odpady komunalne – może wybrać, czy chce przystąpić do systemu gminnego, czy też na własny rachunek poszukiwać podmiotu, który odpady będzie odbierał.

Pozostałe nieruchomości – czy są w systemie gminnym?

Problematyczne są przypadki, których jest najwięcej, a mianowicie nieruchomości, na których jeszcze przed 6 września 2019 roku nieprzerwanie prowadzona była działalność gospodarcza.

Pojawiają się głosy, że wystąpienie z systemu powinno być możliwe dopiero po zakończeniu umów na odbiór albo odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych, zawartych przed 6 września 2019 roku albo na skutek postępowań o udzielenie zamówienia publicznego wszczętych przed 6 września 2019 roku, bowiem umowa o zamówienie publiczne nie jest zwykłym stosunkiem dwustronnym, lecz realizuje potrzeby pewnej grupy, które zostały uwzględnione w dokumentacji przetargowej.

W uzasadnieniu tego stanowiska przytacza się art. 11 ust. 1 Ustawy, z którego wynika, że: Umowy o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie oraz na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, a także umowy na prowadzenie punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych, zawarte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy zachowują ważność przez okres, na jaki zostały zawarte.

Powyższe stanowisko nie jest jednak przekonywujące, bowiem pomija kilka istotnych aspektów, m. in. natury konstytucyjnej.

Po pierwsze skoro właściciel nieruchomości – która zaczęła być wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej po 6 września 2019 roku i która nie była uwzględniona w dokumentacji przetargowej – może dobrowolnie do systemu gminnego przystąpić, a takiej możliwości nie mają pozostali właściciele nieruchomości, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, to dochodzi do nierównego traktowania podmiotów, choć nie wynika to z ustawy. Różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów może mieć natomiast miejsce jedynie,  jeżeli wynika wprost z przepisu co najmniej rangi ustawowej i ma uzasadnienie aksjologiczne.

Tymczasem art. 6c ust. 2c Ustawy, ani jakikolwiek inny przepis wskazanego różnicowania nie wprowadza.

Po drugie, argument, iż zastosowanie art. 6c ust. 2 c Ustawy przez właścicieli nieruchomości uwzględnionych w dokumentacji przetargowej prowadzących działalność przed 6 września 2019 roku zaburzyłaby system zamówień publicznych jest o tyle nietrafny, że tak samo dezorganizować ten system mogą właściciele nowopowstałych nieruchomości, masowo przystępujący do systemu gminnego. Oczywiste jest, że przedsiębiorcy składający oferty w postępowaniach przetargowych dysponują określonym potencjałem i przy zbyt dużej ilości zgłoszeń mogliby zwyczajnie nie podołać nowym zadaniom. Jednocześnie, składając oferty nie mogli przewidywać, że w przyszłości powstaną nowe nieruchomości niezamieszkałe.

Po trzecie, właściciele nieruchomości niezamieszkałych nie są stroną umów o wykonywanie zamówienia publicznego, więc ciężko znaleźć uzasadnienie dla wiązania ich węzłem obligacyjnym z zamawiającym i firmą wyłonioną w przetargu. Warto także zauważyć, że jedyne źródło obowiązków właścicieli nieruchomości w zakresie gospodarki odpadami znajduje się w stosownych ustawach i przepisach prawa miejscowego.

Po czwarte, prawo zamówień publicznych przewiduje instrumenty prawne, które pozwalają dostosować wykonywanie umów przetargowych do zmiany okoliczności mających wpływ na wykonywanie umowy, a za taką należy uznać zmianę liczby obsługiwanych nieruchomości.

W takiej sytuacji niesłuszne wydaje się obciążanie właścicieli nieruchomości negatywnymi konsekwencjami, skoro zamawiający i wykonawca mogą rozwiązać problem w ramach łączącego ich stosunku.

Powyżej przytoczono jedynie najbardziej oczywiste argumenty, ale zdają się one przekonywać, iż każdy właściciel nieruchomości niezamieszkałej ma możliwość podjęcia decyzji, czy chce być objęty systemem gminnym w zakresie odbioru odpadów komunalnych.

Czy nadal należy uiszczać do gminy opłaty za odpady komunalne?

Wychodząc z powyższego założenia należy zastanowić się, co mają zrobić właściciele nieruchomości niezamieszkałych, którzy uiszczali opłaty za odbiór odpadów komunalnych na podstawie dotychczasowej deklaracji.

Niestety ustawodawca nie rozstrzygnął tej kwestii. Logiczne wydaje się natomiast, że z dniem 6 września 2019 roku właściciele nieruchomości nie są już objęci system gminnym. Jeżeli więc od tego czasu podmiot wyłoniony w przetargu nadal odbiera odpady komunalne, to czyni to w sposób dorozumiany, bowiem zgoda na przystąpienie do systemu gminnego musi mieć formę pisemną. Innymi słowy, nie oznacza to, że właściciel nieruchomości zgodził się na przystąpienie do systemu gminnego.

W takiej sytuacji najodpowiedniejsze wydaje się pisemne zakomunikowanie gminie, iż została zawarta umowa na odbiór odpadów komunalnych, a co za tym idzie, dotychczasowa deklaracja nie jest, ani podstawą do pobierania opłat przez gminę, ani podstawą do odbierania odpadów przez podmiot wybrany przez gminę w przetargu.

Złożenie informacji o zawartej umowie jest niezwykle istotne, bowiem nie ma możliwości, aby nikt odpadów komunalnych nie odbierał, zaś organ gminy jest zobligowany do prowadzenia rejestru takich umów.

Niewłaściwym rozwiązaniem wydaje się natomiast składanie oświadczenia o wyjściu z systemu gminnego, bowiem w przepisie mowa jest tylko o przystąpieniu do systemu.

Czy więc podejmując decyzję o przystąpieniu do systemu gminnego czynimy to na zawsze i nie możemy z niego wystąpić?

Na szczęście nie.

Brzmienie komentowanego przepisu prowadzi do wniosku, że przystąpienie (a więc czynność jednorazowa) jest możliwa w odniesieniu do zorganizowanego przez gminę systemu.

Z kolei zorganizowanie systemu to nic innego jak udzielenie zamówienia publicznego. Wynika to wprost z art. 6d ust. 1 Ustawy, który stanowi, że Wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest obowiązany udzielić zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, o których mowa w art. 6c, albo zamówienia publicznego na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów.

Z powyższego należy wysnuć wniosek, że zgodę na przystąpienie do systemu można zgłosić dopiero do już zorganizowanego systemu, a nie na przyszłość. Z tego względu rozsądne wydaje się takie odczytywanie art. 6c ust. 2c Ustawy, które umożliwia przystąpienie do systemu za każdym razem, gdy gmina zorganizuje go poprzez rozpisanie nowego przetargu.

Należy jednak zauważyć, że pojawiają się głosy, iż z systemu gminnego można występować w każdym czasie i takiego stanowiska również można bronić.

Odpowiadając na ostatnie z zadanych pytań należy uznać, że nową deklarację, której wzór został przewidziany w stosownej uchwale, składamy tylko wtedy, gdy zamierzamy uczestniczyć w systemie gminnym.

Innymi słowy, aby skutecznie uczestniczyć w systemie gminnym należy złożyć do organu gminnego dwa dokumenty: nową deklarację oraz pisemną zgodę, o której mowa  art. 6c ust. 2 c Ustawy.

Właściciele nieruchomości niezamieszkałych, którzy złożyli już nowe deklaracje nie powinni więc martwić się, że przegapili możliwość zlecenia odbioru odpadów komunalnych poza systemem gminnym. Wydaje się, że wystarczające będzie zakomunikowanie gminie, iż deklaracja bez wyrażenia stosownej zgody nie jest podstawą naliczania opłat oraz że została zawarta umowa na odbiór odpadów komunalnych poza systemem gminnym.

Omawiana regulacja nie była jeszcze przedmiotem rozważań sądów administracyjnych. Biorąc jednak pod uwagę istotne różnice w stanowiskach gmin, jest to tylko kwestią czasu.

Jeśli zainteresował Państwa ten tekst, lub opisywana problematyka nie jest Państwu obca zapraszamy do kontaktu z SRDK lub bezpośrednio z autorem.