Newsletter SRDK czerwiec/2021

W czerwcowym Newsletterze piszemy o:

• Nowych przepisach prawa pracy regulujących kwestie dotyczące pracy zdalnej
• Liberalizacji przepisów dotyczących funkcjonowania elektrowni wiatrowych
• Projekcie zmian w prawie spadkowym przygotowywanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości

Uregulowanie pracy zdalnej w nowych przepisach prawa pracy

Pandemia wirusa Covid-19 odcisnęła silne piętno nie tylko na społeczeństwie, ale też przyczyniła się do wprowadzenia przez ustawodawcę wielu nowych rozwiązań prawnych. Jednym z nich jest praca zdalna, a mówiąc ściślej możliwość po stronie pracodawcy polecenia pracownikom wykonywania pracy zdalnej. Ostatnio nabrały tempa prace nad projektem zmiany Kodeksu Pracy, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która wprowadzi zmiany szerzej regulujące kwestię pracy zdalnej.

Nowe przepisy dotyczące pracy zdalnej zastąpią dotychczasowe regulacje w zakresie telepracy. Co więcej, praca zdalna, która może być wykonywana przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub dotyczyć wykonywania części wytwórczych lub usług materialnych będzie pojęciem szerszym zakresowo niż telepraca.

Zakres regulacji pracy zdalnej dotyczy sposobu jej wprowadzenia (na etapie nawiązania stosunku pracy albo w trakcie jego trwania, co zawsze będzie wymagało zgody pracownika; w wyjątkowych wypadkach, jak np. obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub gdy jest to niezbędne ze względu na obowiązek zapewnienia pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy – także na podstawie jednostronnego zlecenia pracodawcy do wykonywania pracy zdalnej przez pracownika), miejsca wykonywania (co do zasady miejsce zamieszkania pracownika) oraz m.in. wyposażenia pracownika przez pracodawcę w niezbędne do pracy zdalnej narzędzia i materiały, w tym poniesienie kosztów związanych z instalacją, serwisem, dostępem do łączy telekomunikacyjnych oraz zapewnieniem pomocy technicznej (gdzie wykorzystywanie własnego sprzętu, materiałów i narzędzi będzie wymagało wypłaty ekwiwalentu pieniężnego lub ryczałtu).

Nowelizacja ustawy to także sprecyzowanie kwestii związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy zdalnej. Wykonywanie pracy zdalnej będzie możliwe jedynie po uprzednim złożeniu przez pracownika oświadczenia, że ma do tego warunki lokalowe i techniczne, a stanowisko, w którym wykonywał będzie pracę zdalną spełnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Oznacza to, że pracodawca nie będzie odpowiedzialny za organizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP. Z drugiej jednak strony, na pracodawcy ciążył będzie obowiązek wskazania osób upoważnionych z ramienia pracodawcy do kontroli pracownika w miejscu wykonywania pracy zdalnej.

Inicjatywa ustalenia wykonywania pracy zdalnej będzie także po stronie pracownika. Na wniosek pracownika praca zdalna będzie mogła być wykonywana okazjonalnie, w wymiarze 12 dni w roku i każdorazowo po akceptacji pracodawcy.

Innym novum jest dopuszczenie składania przez pracownika wykonującego pracę zdalną szeregu dokumentów w formie elektronicznej, zamiast dotychczasowej formy pisemnej np. potwierdzenia zapoznania się przez pracownika z oceną ryzyka pracy i odbycia szkolenia BHP, regulaminów dotyczących ochrony danych osobowych, oświadczeń potwierdzających odpowiednie warunki lokalowe dla pracy zdalnej, co jest dużym ułatwieniem dla pracownika, zwłaszcza w sytuacji wykonywania pracy zdalnej w miejscu znacznie oddalonym od siedziby  pracodawcy i zmiany w tym zakresie zasługują na pełną aprobatę.

Liberalizacja przepisów dot. funkcjonowania elektrowni wiatrowych

Procedura legislacyjna dotycząca projektu nowelizacji ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw nabiera tempa. Projekt ustawy został opublikowany na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji i skierowany do konsultacji publicznych. Głównymi zamierzeniami autorów projektu jest ułatwienie realizacji inwestycji polegających na budowie elektrowni wiatrowych, zapewnienie mieszkańcom terenu, którego dotyczy inwestycja praw do udziału w postępowaniu dotyczącym inwestycji, jak i kompleksowe uregulowanie kwestii związanych z budownictwem mieszkaniowym w obrębie elektrowni wiatrowych.

Założeniem projektu nowelizacji jest wprowadzenie większej elastyczności tzw. zasady 10H, według której elektrownie wiatrowe mogą być lokalizowane jedynie na obszarach objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego i jedynie w miejscu wyznaczonym promieniem równym dziesięciokrotności wysokości wiatraków od budynków mieszkalnych lub formy ochrony przyrody.

Kierunek zmian w tym zakresie wyznacza przede wszystkim wprowadzenie obowiązku sporządzenia lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w związku z planowaną inwestycją, ale tylko w zakresie obszaru prognozowanego oddziaływania elektrowni, co jest o tyle korzystne, że w praktyce obszar oddziaływania może być mniejszy niż obszar wyznaczony promieniem według zasady 10H.

Kolejnym przykładem łagodzenia zasady 10H jest przyznanie gminom szerszych uprawnień przy lokalizowaniu elektrowni wiatrowych w ramach procedury planistycznej zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, co może przełożyć się na sprawniejsze procedowanie zmian, a niektórych wypadkach – na realizację inwestycji, które nie mogły być zrealizowane w dotychczasowym reżimie prawnym. Chodzi o możliwość ustalenia przez gminę w miejscowym planie innej minimalnej odległości elektrowni do najbliższego budynku mieszkalnego w oparciu o tzw. bezwzględną odległość bezpieczeństwa wynoszącą 500 m.

Możliwość elastycznej zmiany przez gminę minimalnej odległości elektrowni będzie również powiązana z przeprowadzeniem wydłużonych konsultacji społecznych. Dodatkowo, wydłużone mają zostać również terminy i doprecyzowane zasady dotyczące wyłożenia do publicznego wglądu i przyjmowania uwag do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i prognozy oddziaływania na środowisko.

Ostatecznie kwestia lokalizacji elektrowni wiatrowej w zakresie jej odległości od zabudowań mieszkalnych lub obszarów chronionych zostanie zweryfikowana każdorazowo przez właściwy organ ochrony środowiska w ramach postępowania w przedmiocie wydania decyzji środowiskowej, na podstawie oceny oddziaływania inwestycji na środowisko, która ma być obowiązkowo uzgadniana – a nie jak dotychczas opiniowana – z właściwym Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska.

Warto również wspomnieć, że nowelizacja dotyczyć będzie także obowiązków operatorów elektrowni wiatrowych w zakresie bezpieczeństwa – czynności techniczne będą podejmowane wyłącznie przez specjalistyczne firmy certyfikowane przez Urząd Dozoru Technicznego i wpisane do stosownego rejestru wprowadzonego na podstawie nowych przepisów, a podmioty obecne w takim rejestrze podlegać będą obowiązkowej, okresowej certyfikacji.

Wobec aktualnego zaawansowania prac nad nowelizacją, trudno jest przewidzieć kiedy i w jakim ostatecznym kształcie nowe przepisy wejdą w życie. Można natomiast zakładać, że Rada Ministrów dokona przyjęcia projektu nowelizacji na przełomie II i III kwartału 2021 roku.

Projektowane zmiany w prawie spadkowym

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje projekt nowelizacji Kodeksu Cywilnego. Projekt zostanie opublikowany „na dniach”, a projektowane zmiany dotyczyć będą głównie prawa spadkowego.

Zmiana podstawowa to ograniczenie kręgu spadkobierców ustawowych. Chodzi o dziedziczenie dziadków spadkodawcy, tj. art. 934 § 2 KC który stanowi, że jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Resort Sprawiedliwości uzasadnia wyłączenie stosowania tego mechanizmu brakiem lub znikomą więzią między spadkodawcą a potencjalnymi spadkobiercami. Autorzy projektu twierdzą przy tym, że dziedziczenie dalekich krewnych nie zostanie wyłączone, gdyż spadkodawca może skorzystać z przysługującej mu swobody testowania i sporządzić odpowiedni testament.

Innym argumentem jest skrócenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w związku z wykluczeniem stryjecznych i ciotecznych wnuków. Pozwoli to na skrócenie długości postępowań oraz ogólne odciążenie wymiaru sprawiedliwości w sprawach spadkowych. Skoro bowiem mniej osób będzie uprawnionych do spadku z ustawy, to jednocześnie mniej osób będzie zmuszonych inicjować różnego typu postępowania. To z kolei – uważa resort sprawiedliwości – przełoży się na szybsze załatwianie spraw osób, które nadal będą w kręgu dziedziczenia.

Nie powinno uchodzić uwadze wnikliwego obserwatora to, że nowelizacja ogranicza ilość osób uprawnionych do dziedziczenia ustawowego, a tym samym wydatnie skraca drogę prowadzącą do przejmowania spadków przez gminy oraz Skarb Państwa. Bowiem w przypadku braku spadkobierców powołanych do dziedziczenia z ustawy oraz braku ważnego testamentu, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli natomiast ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce nie da się ustalić lub znajdowało się ono za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Projekt ustawy przewiduje również nową przesłankę niegodności dziedziczenia, którą jest uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego w stosunku do spadkodawcy. Proponowana treść jest racjonalna wziąwszy pod uwagę cel jakim jest ochrona spadkodawcy uzależnionego od pomocy alimentacyjnej drugiej osoby przed zaniechaniem tego obowiązku. Podobnie jak w obecnym reżimie prawnym uznanie za niegodnego dziedziczenia w oparciu o wyżej wymienioną przesłankę będzie wymagało zainicjowania postępowania sądowego w tym zakresie.

Ministerstwo Sprawiedliwości zakłada, że projekt ustawy zostanie przyjęty przez Radę Ministrów jeszcze w  2021 roku i wtedy też będzie przedmiotem obrad Sejmu. Oznacza to, że wejścia w życie zmian można spodziewać się najwcześniej w pierwszym kwartale 2022 roku.

Opracowanie: Adwokat/ Associate Kamil Karwacki